
Samotność: cichy towarzysz współczesności
Samotność, mimo że jest doświadczeniem uniwersalnym, naturalnym, stanowi jedno z najpoważniejszych wyzwań społecznych XXI wieku. Dotyka ludzi w różnym wieku, niezależnie od statusu społecznego, miejsca zamieszkania czy sytuacji rodzinnej. Często, paradoksalnie, samotność dotyka silnie ludzi w ośrodkach o najwyższym zaludnieniu, mieszkańców wielkich miast. W obliczu gwałtownego rozwoju technologii, zmian w strukturach rodzinnych i społecznych, a także rosnącej presji społecznej, samotność stała się zjawiskiem powszechnym. W niniejszym artykule zapraszam, jako psycholog i psychoterapeuta, by przyjrzeć się temu zagadnieniu.
Czy zastanawiasz się, kto najczęściej doświadcza samotności? Jakie są jej przyczyny, a także skutki zdrowotne? Szczególnie dla najbardziej wrażliwych grup wiekowych, młodzieży i osób starszych? Tutaj przyjrzymy się bliżej tym pytaniom. Na koniec zastanowimy się krótko, na ile pozwala forma zwięzłego artykułu, jak można sobie radzić.
Kogo dotyka samotność?
Doświadczenie samotności nie jest wyłącznie domeną osób starszych. Choć to one często kojarzone są z tym doświadczeniem. Dotyka często młodzież, dzieci, osoby dorosłe w pełni sił zawodowych. A nawet osoby wyjątkowo aktywne, które pozornie otoczone są ludźmi. Statystyki pokazują, że szczególnie jesteś narażony / narażona na samotność, jeśli jesteś członkiem następującej grupy społecznej:
Jeśli jesteś w grupie młodzieży i dzieci. Może się wydawać zaskakujące, ale badania przeprowadzone w Europie i Stanach Zjednoczonych wskazują, że około 40% młodzieży doświadcza samotności. W tym ok. 10–15% dzieci w wieku szkolnym doświadcza samotności tzw. chronicznej. W Polsce podobne wyniki uzyskano w badaniach m.in. Fundacji Dajemy Dzieciom Siłę. W tych badaniach 12% młodzieży przyznało, że często czuje się samotna. Jak twierdzą młodzi ludzi, przyczyną może być presja rówieśnicza, uzależnienie od technologii czy brak bliskich relacji w rodzinie.
Jeśli jesteś w grupie seniorów. Ponieważ wśród osób starszych, zwłaszcza w grupie osób powyżej 65. roku życia samotność jest szczególnie powszechna. Według raportu GUS z 2023 roku, aż 26% seniorów w Polsce mieszka samotnie. A 11% deklaruje brak jakichkolwiek bliskich kontaktów społecznych.
Jeżeli jesteś osobą w średnim wieku i aktywną zawodowo. Choć mniej się o tym mówi, także osoby w wieku produkcyjnym doświadczają samotności. Powodem może być rozwód, problemy w rodzinie, brak wsparcia społecznego czy przepracowanie.
Zjawisko osamotnienia często dotyczy mniejszości społecznych. Jeżeli jesteś osobą LGBT, emigrantem czy osobą z niepełnosprawnością, to zapewne często zmagasz się z wykluczeniem społecznym. A to jest podstawowy czynnik, jaki rodzi poczucie osamotnienia.
Dlaczego doświadczamy samotności?
Samotność jest wynikiem wielu czynników, zarówno zewnętrznych, jak i wewnętrznych. Do najważniejszych należą:
Brak bliskich relacji międzyludzkich.
Współczesny styl życia sprzyja związany jest często z wysoką presją, rywalizacją, dążeniem do zaspokajania coraz bardziej wygórowanych potrzeb. Coraz częściej nie mamy czasu na bliskie związki i codzienne, wspólne spędzanie czasu. Żyjemy w kulturze indywidualizmu, do tego coraz bardziej powszechna praca zdalna i urbanizacja mogą ograniczać codzienne kontakty z innymi ludźmi.
Cichy towarzysz samotności – technologia i media „społecznościowe”.
Paradoksalnie, rozwój mediów, tych tak zwanych „społecznościowych”, często prowadzi do osłabienia realnych więzi międzyludzkich. Bywa tak, że osoby, które pracują ze sobą w jednym miejscu, nie rozmawiają ze sobą o życiowych sprawach, a o kłopotach kolegi z pracy dowiadują się z informacji w portalu „społecznościowym”. Wirtualne relacje mają swoją specyfikę i są czymś innym niż spotkania i więzi „w realu”. Dlatego nie zawsze zastępują te oparte na bezpośrednim kontakcie.
Zmiany i problemy życiowe.
Utrata bliskiej osoby, rozwód, kłopoty ze zdrowiem, przeprowadzka czy zmiana pracy mogą prowadzić do osamotnienia. Najczęściej w przypadku wyzwań, jakimi są zmiany życiowe, zamykamy się w sobie. Nie mówimy też o trudnych dla siebie sprawach. Bo jesteśmy wychowani w kulturze, gdzie problemy rzucają negatywne światło na osobę, która ich doświadcza. Jeżeli kiedykolwiek doświadczyłeś /;/ doświadczyłaś poważniejszych problemów, to zapewne znasz ten mechanizm bardzo dobrze. Chociaż, jako osoba, niekoniecznie to Ty „zawiniłaś / zawiniłeś”, jednak często sam / sama siebie również dodatkowo obwiniasz. Dlatego mamy tendencje do wycofywania się w przypadku wyzwań i problemów. A to już prosta droga do poczucia osamotnienia i izolacji społecznej.
Wyjątkowe zdolności, oryginalna osobowość lub nieschematyczne sposoby myślenia.
Wiele osób zdolnych, twórczych, działających z pasją w jakiejś trudnej dziedzinie doświadcza poczucia samotności. Wiele jest przykładów wielkich, oryginalnych twórców, których życie było naznaczone samotnością. Doskonałym przykładem może być Vincent van Gogh, który tworzył dzieła daleko wykraczające poza czasy, w jakich się urodził. A ponieważ nie był związany ze środowiskiem akademickim i bardzo późno rozpoczął malowanie, był postrzegany jako nieudolny amator. Kolejnym przykładem może być późne życie Mikołaja Kopernika, który pracował nad wyjątkowym dziełem, które zdecydowanie wyprzedzało jego czasy. Dlatego tylko garść najbardziej wybitnych, zaprzyjaźnionych z nim badaczy i myślicieli, była w stanie docenić jego prace.
Skutki samotności dla zdrowia
Samotność, zwłaszcza chroniczna, może mieć poważne konsekwencje zdrowotne. Oto przykłady, jak wpływa na różne grupy wiekowe:
Młodzież
U młodzieży samotność może prowadzić do:
Problemy psychiczne. Osoby cierpiące na samotność znacznie częściej narażone są na zwiększone ryzyko depresji, lęków i myśli samobójczych.
Trudności szkolne. Często poczuciu osamotnienia i izolacji towarzyszy pogorszenie wyników w nauce i brak motywacji do działania.
Uzależnienia. Osoby doświadczające trudności i bez kontaktu z innymi częściej poszukują ukojenia w substancjach psychoaktywnych, alkoholu lub nadmiernego korzystania z internetu.
Badania przeprowadzone w Wielkiej Brytanii w 2021 roku wykazały, że 40% młodzieży, która doświadcza samotności, ma objawy depresji.
Osoby starsze
W przypadku seniorów samotność może skutkować:
Problemy fizyczne. Wraz z poczuciem osamotnienia wzrasta ryzyko chorób sercowo-naczyniowych, bezsenności, nadciśnienia czy demencji.
Pogorszenie funkcji poznawczych. Osoby samotne częściej mają problemy z koncentracją, pamięcią oraz są bardziej narażone na rozwój choroby Alzheimera.
Obniżenie jakości życia. Samotność prowadzi do braku poczucia sensu życia i wycofania społecznego. W ten sposób tworzy się zamknięte koło.
Czy można samotności zapobiec?
Chociaż samotność jest zjawiskiem powszechnym, istnieją sposoby na jej przezwyciężenie. W internecie lub książkach można znaleźć wiele porad na ten temat. I dobrze jest z tych możliwość korzystać. Dobrze jest pamiętać, że żadne porady w internecie czy książkach nie zastąpią kontaktu z żywym, rozumiejącym, drugim człowiekiem, któremu możemy zaufać. Warto zawsze szukać osób, z którymi można rozmawiać i dzielić się przeżyciami. W chwilach trudnych dobrze jest pomyśleć też o pomocy psychologa lub psychoterapeuty. Ponieważ dobry specjalista zawsze słucha ze zrozumieniem, i pomaga znajdywać rozwiązania. Ja również, jako psycholog i psychoterapeuta, pracuję z osobami doświadczającymi samotności i zapraszam do gabinetu lub na spotkanie on-line.
Wzmacniaj więzi rodzinne i społeczne. Pamiętaj, że czas spędzany z rodziną i przyjaciółmi jest kluczowy dla budowania bliskich relacji.
Poszukuj programów wsparcia i aktywności lokalnej w Twojej okolicy. W większości miejscowości organizowane są w dzisiejszych czasach inicjatywy społeczne, takie jak kluby seniora czy programy mentoringowe dla młodzieży. Wszystkie takie aktywności mogą zmniejszyć poczucie izolacji.
Dbaj o edukację emocjonalną, umiejętności komunikacji i rozwiązywania problemów. Ponieważ nauka radzenia sobie z emocjami i budowania relacji powinna być elementem edukacji już od najmłodszych lat.
Ogranicz wpływ technologii. W czasach ogromnego, niespotykanego do tej pory rozwoju technologii i tak zwanych mediów „społecznościowych”, warto pamiętać, że zamiast wirtualnych znajomości warto stawiać na realne życie. Bo właśnie realne, duże i małe przyjemności i problemy do rozwiązania to doświadczanie życia w pełni. Ważne jest wszystko, co realne – aktywność fizyczna, kontakt z przyrodą, ze sobą samym/samą oraz dobre, zdrowe relacje społeczne.
Samotność raz jeszcze
Samotność jest złożonym problemem, który dotyka różne grupy społeczne i wiekowe. Jej przyczyny są zróżnicowane, a skutki – często dramatyczne, zwłaszcza dla młodzieży i osób starszych. Kluczowe jest zrozumienie tego zjawiska i podejmowanie działań, które pomogą zmniejszyć jego skalę. Jak pokazują badania, nawet małe zmiany, takie jak nawiązanie jednej bliskiej relacji, mogą znacząco poprawić jakość życia i zdrowie psychiczne.
Zwalczanie samotności to nie tylko wyzwanie dla jednostki, ale także dla całego społeczeństwa. Rozpocznijmy tę zmianę od małych kroków. Może czasem warto zapytać kolegę czy koleżankę, na którą na ogół nie zwracamy uwagi, jak się czuje.
osamotnienie samotność problemy psychika emocje trudne emocje psycholog psychoterapeuta psycholog on_line psycholog on-line porada psychologiczna terapia artysta muzyk malarz naukowiec talent zdolności wybitne zdolności badania nauka wiadomości informacje porada sesja konsultacje zdrowie szczęście depresja choroba choroby kryzys problem stres przepracowanie media tik-tok internet izolacja społeczność relacje bliscy